Borsa İstanbul’da Devre Kesici Uygulaması: İşleyiş, Avantajlar ve Dezavantajlar

Borsa İstanbul, Türkiye’nin önde gelen finansal piyasasıdır ve birçok yatırımcının işlem yaptığı bir merkezdir. Ancak, piyasa koşullarındaki ani dalgalanmalar veya aşırı oynaklık, yatırımcıları ve piyasa bütünlüğünü koruma amacıyla önlem almayı gerektirebilir. Bu önlemlerden biri, “Devre Kesici” adı verilen bir uygulamadır. Bu makalede, Borsa İstanbul’da Devre Kesici Uygulaması’nın işleyişi, avantajları ve dezavantajları ayrıntılı olarak incelenecektir.

Devre Kesici Nedir?

Devre Kesici (Circuit Breaker), bir finansal piyasa veya borsa işleyişini düzenleyen bir mekanizmadır. Temel amacı, ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarını önlemek, piyasa güvenliğini sağlamak ve yatırımcıları korumaktır. Devre Kesici, belirli bir varlığın veya endeksin fiyatında meydana gelen aşırı oynaklık durumunda otomatik olarak devreye girer.

Devre Kesici Nasıl İşler?

Devre Kesici Uygulaması, belirli bir hisse senedi veya endeksin fiyatındaki ani değişimleri izler. Genellikle aşağıda ve yukarıda belli yüzdelik değişimler (örneğin %10, %15) belirlenir. Bir hisse senedinin veya endeksin fiyatı, bu yüzdelik sınırları aşarsa, devre kesici otomatik olarak devreye girer.

Devre kesici uygulamasının ana işleyişi şu şekildedir:

Belli Bir Eşik Değer: Bir hisse senedinin veya endeksin günlük ortalama fiyatına göre yüzdelik sınırlar belirlenir. Örneğin, %10’luk bir eşik değer belirlenmişse, bu hisse senedinin fiyatı günlük ortalama fiyatın %10 üzerine veya altına çıkarsa devre kesici devreye girer.

İlk Aşama: İlk aşama, belirlenen eşik değer aşıldığında başlar. Bu aşamada piyasa işlem sırası durur ve fiyat belirli bir süre boyunca (genellikle 5 dakika) izlenir. Bu süre içinde piyasa katılımcıları sakinleşme fırsatına sahip olur.

İkinci Aşama: Eğer ilk aşamada fiyat düşmeye devam ederse veya belirli bir süre içinde tekrar aşağı yönlü bir eşik değeri geçerse, ikinci aşama başlar. Bu aşamada, işlemler belirli bir süre daha durur ve piyasa daha fazla sakinleşme fırsatı bulur.

Normal İşleyişe Dönüş: İkinci aşama sona erdikten sonra normal işleyişe dönülür. Ancak bu sırada işlem fiyatlarında bazı kısıtlamalar olabilir.

Devre Kesicinin Avantajları

Devre Kesici Uygulaması’nın bazı avantajları şunlar olabilir:

Piyasa İstikrarı: Devre kesici, piyasa istikrarını korumak için etkili bir araçtır. Ani ve aşırı fiyat dalgalanmalarının önlenmesi, piyasa güvenliğini artırır.

Yatırımcı Koruma: Yatırımcıların ani fiyat değişiklikleri nedeniyle büyük kayıplar yaşamalarını önler. Bu, bireysel ve kurumsal yatırımcıların piyasaya olan güvenini artırır.

Manipülasyonun Önlenmesi: Devre kesici, piyasa manipülasyonunu zorlaştırır. Fiyatların manipüle edilmesine karşı bir savunma mekanizması olarak işlev görür.

Devre Kesicinin Dezavantajları

Devre Kesici Uygulaması’nın bazı dezavantajları da vardır:

Hızlı İşlem Engeli: Devre kesici uygulaması, işlem yapmak isteyen yatırımcıları geçici olarak engelleyebilir. Bu, hızlı işlem yapanlar için dezavantaj olabilir.

Fiyat Boşlukları: İlk aşama ve ikinci aşama sırasında işlemler durduğu için, fiyat boşlukları (gap) oluşabilir. Bu da yatırımcılar için beklenmedik sonuçlara yol açabilir.

Manipülasyon Riski: Devre kesici uygulamasının başlatılması için bazen manipülasyon girişimlerine ihtiyaç duyulabilir. Bu, manipülasyonun daha sofistike yöntemlerle gerçekleştirilebileceği anlamına gelir.

Borsa İstanbul’da Devre Kesici Uygulaması, piyasa istikrarını ve yatırımcı korumasını sağlamak amacıyla kullanılan bir önlem olarak önemlidir. Ancak, hızlı işlem yapanlar için engelleyici olabilir ve fiyat boşluklarına yol açabilir. Bu nedenle, dikkatli bir denge gerektirir ve düzenli olarak gözden geçirilmelidir. Piyasa koşulları ve teknoloji ilerledikçe, devre kesici uygulamaları da güncellenmelidir.